Bilge Kaðan kimdir?

Bilge Kaðan, (d. 683 ya da 684 - ö. 25 Kasým 734). Ýkinci Göktürk Kaðanlýðý'nýn kaðanýdýr.

683 (ya da 684) yýlýnda doðdu. Babasý Göktürk Devleti'ni yeniden kuran Ýlteriþ Kutlug Kaðan, annesi Ýlbilge Hatun'dur. 8 yaþýnda babasýný yitiren Bilge Kaðan, 24 yýl boyunca Göktürk Devleti kaðanlýðý yapan amcasý Kapaðan Kaðan'ýn elinde büyüdü.

Amcasý öldüðünde yerine geçen oðlu Ýnal'ý devirerek 32 yaþýnda 716 yýlýnda Göktürk Devleti'nin baþýna geçti. Devletin yönetimini ele alan Bilge Kaðan'ýn ilk iþi iyi bir yönetim oluþturmak oldu. Bunun için, ordunun baþýna 31 yaþýndaki kardeþi Kül Tigin'i, vezirliðe de Tonyukuk'u getirdi.

Bilge Kaðan'ýn en büyük hayali milletini yerleþik hayata geçirip onlarý þehirlerde oturtmak idi. Ama buna vezir Tonyukuk karþý çýkarak: "Türkler, Çinlilerin yüzde biri kadar bile deðildiler. Su ve otlak peþindedirler. Avcýlýk yaparlar. Belli bir yerleri yoktur ve savaþçýdýrlar. Kendilerini güçlü görünce, ordularý yürütürler. Güçsüz bulunca kaçarlar ve gizlenirler. Çinlilerin sayý üstünlüklerini böylece etkisiz kýlarlar. Türkleri surlarla çevrili bir kentte toplarsanýz ve bir kez Çin'e yenilirseniz, onlarýn tutsaðý olursunuz" dedi.

Bilge Kaðan, bir dönem de Türkler arasýnda Budizm'i yaymak hevesine kapýldý. Tapýnaklar yaparak Türkleri Budist yapmak arzusunu taþýdý. Vezir Tonyukuk, bu düþünceye de karþý çýkarak, Budizm'in insandaki hükmetme ve iktidar duygusunu zaafa uðrattýðýný, kuvvet ve savaþçýlýk yolunun bu olmadýðýný, eðer Türk milletinin yaþamasý isteniyorsa bu din ve tapýnaklarýn ülkeye sokulmamasý gerektiðini söyledi. Bilge Kaðan, çok itibar ettiði Veziri Tonyukuk'un tavsiyelerine uyarak, aklýndan geçen bu planlarý yapmadý.

Bilge Kaðan döneminde Göktürk Devleti'nin sýnýrlarý Çin'in Þan-Tung ovasýndan, Ýç Asya'da Karaþar bölgesine, kuzeyde Bayýrku sahasýndan Ani Irmaðý havalisi ve Batý Demir Kapý'ya (Ceyhun Irmaðý'nýn yakýnýnda Semerkand-Belh yolu üzerinde) kadar ulaþtý.

Önce veziri Tonyukuk'u sonra kardeþi Kül Tegin'i kaybeden Bilge Kaðan'ý, Çinlilerle iþbirliði yapan bakaný Buyrak Cor (Buyrukçur) zehirledi. Yataðýnda hasta yatarken, kendisini zehirleten bakan ve yardýmcýsýný öldürten Bilge Kaðan, 25 Kasým 734'de öldü.

Bilge Kaðan'ýn cenazesi 22 Haziran 735 tarihinde ("domuz" yýlýnýn 5. ayýnýn 272'si) büyük bir törenle defnedildi.

Kaynak: tr.wikipedia.org