Atmosferin katmanlarý nelerdir?

Troposfer : Atmosferin en alt bölümüdür. Ýçinde bizim de yaþadýðýmýz bu katman bütün atmosfer kütlesinin yaklaþýk % 75'ini kapsar. Meteoroloji olaylarý ve bütün bulutlar bu katmanda oluþur. Troposferde yükseldikçe hem basýnç, hem sýcaklýk azalýr. Bu katmanýn üst kesimlerindeki sýcaklýk -55 oC dir. Birçok enlemde troposferin yüksekliði 8 km kadarken, ekvatorda 18 km’yi bulur.
Uzaydan bakýldýðýnda, dünyamýzýn yaydýðý enerjinin dalgaboyuyla, -18°C'deki bir cisimden yayýlan enerjinin dalgaboyunun ayný olduðu görü-lür. Ne var ki Dünya'da ortalama yüzey sýcaklýðý 15°C'dir. Bu durum, ýsýnýn yer yüzüyle atmosferin alt katmanlarý ara-sýnda tutulduðunu gösterir. Gerçekten de Güneþ'ten Dünya'ya gelen enerji, troposferde tutulur. Atmosfer olaylarý diye adlandýrdýðýmýz rüzgar, yaðmur, dolu, fýrtýna vb. olaylar hep bu en alt ve en yoðun tabaka olur.

Stratosfer : Bu katmanda da yükseklik arttýkça hava giderek seyrekleþir. Seyreltik havanýn direnci düþüktür, bu nedenle stratosferin alt katmanlarý jet uçuþlarý için idealdir. Buna karþýlýk daha üst katmanlarda motorlarýn bir itme kuvveti oluþturmasýna yetecek ölçüde hava yoktur. Bu katmanda 28 km’nin üstünde sýcaklýk artar ve 50 km yükseltide 10 oC ye ulaþýr. Ama yükseltiden sonra tekrar düþmeye baþlar.

Mezosfer : 50 km’nin üstündeki yükseltilerde baþlayarak, deniz yüzeyinden yaklaþýk 80 km yüksekliðe kadar uzanan katmandýr. Mezosfer kuþaðý boyunca sýcaklýk hýzla düþer, orta enlemlerde -80 oC kadar olur.

Termosfer (Ýyonosfer) : Mezosferin üstünde, sýcaklýðýn yükseltiyle birlikte yeniden arttýðý katmandýr. Yaklaþýk 80 km den, 500 km yüksekliðe kadar uzanan bu katmanýn bir adý da Ýyonosfer’dir. Ýyonosferde hava çok seyrektir ve gaz molekülleri çok seyrek olarak daðýlmýþtýr. Bu moleküllerin sýcaklýðý 180 km yükseklikte 395 oC ye, 320 km yükseklikte ise 700 oC ye ulaþacak kadar yüksektir. Bu katmandaki parçacýklar Güneþ'ten gelen ýþýnlarýn etkisiyle iyonlaþmýþ, yani elektrik iletkeni haline gelmiþtir. Bu nedenle, iyonlaþmýþ parçacýklarýn en yoðun olduðu katmanlar, radyo dalgalarý için bir yansýtýcý görevi görür. Biri yaklaþýk 110, diðeri 240 km yükseklikte yer alan iki önemli yansýtýcý katman vardýr. Yansýtýcý katmanlarýn ötesinde de, Dünya'nýn magnetik alanýna yakalanmýþ yüklü parçacýklarýn oluþturduðu Van Allen ýþýným kuþaklarý yer alýr.

Magnetosfer (Manyetosfer) : Bu katmana “mýknatýsküre” ya da “çekimküre” de denilmektedir. Yeryüzü yoðun bir radyasyon alanýyla kaplý olup, bu radyasyon alanýna Van Allen Alaný adý verilmektedir. Van Allen alaný iki kuþaða bölünmüþtür ve dünyayý tümüyle çevrelemez.


Atmosferin katmanlarý, kimyasal bileþimleri dikkate alýnarak da sýnýflandýrýlmaktadýr;

Homosfer : Deniz seviyesi ile 100 km yükseklik arasýndaki bu katmanda havayý meydana getiren baþlýca elementlerin, özellikle de azot ve oksijenin oraný fazla deðiþiklik göstermemektedir.

Heterosfer : 100 km ile 1000 km arasýndaki katmandýr. Bu katmanda azotun yanýsýra hidrojen ve helyum gibi hafif gazlar çok miktarda bulunur.

Egzosfer : 1000 km den sonra baþlayan katmandýr. Egzosferde atmosferin yoðunluðu o denli düþüktür ki, molekül çarpýþmalarý giderek yok olur ve buna baðlý olarak da sýcaklýk kavramý bilinen anlamýný yitirir. Bu bölgede hidrojen ve helyum gibi hafif atomlar yerçekiminden tümüyle kurtulmalarýna yetecek hýzlara ulaþabilirler


Kaynak : http://stu.inonu.edu.tr/web/e0499236/a.html