Mitoz ve mayoz bölünmenin arasýndaki farklar nelerdir?

MÝTOZ BÖLÜNME Mitoz bölünmenin baþlangýcýný saptamak olanaksýzdýr. Fakat hücrede bazý deðiþiklikler olur; hücre içeriði jel haline geçer, metabolizma durur, çekirdeðin hacmi hýzla büyür. Kromatid iplikleri belirginleþir ve boyanmaya baþlar. G2 evresinin tamamlanmasý, kromozomlarýn türlere özgü þekil ve sayýyý kazanmasýyla mitoz bölünmeye geçilir. Iþýk mikroskobunda kromozomlar artýk rahatlýkla görülebilir. Bu süre yaklaþýk bir saat sürer. Bu evredeki hücreler küre þeklindedir ve etrafýndaki cisimlere kuvvetle baðlanmamýþtýr. Mitoz bölünme; profaz, metafaz, anafaz ve telofaz diye dört evreye ayrýlýr. PROFAZ Baþlangýcýnda çekirdek içinde ince uzun kromatid iplikleri halinde görünen kromozomlar, yavaþ yavaþ helozon þeklinde kývrýlarak kalýnlaþmaya baþlar ve görülebilir duruma geçer. kalýnlaþma ve kýsalma anafaza kadar devam edebilir. Bu arada eþ kromozomlar birbirlerinden fark edilemeycek kadar sýkýca baðlýdýrlar. Bu evrede birbirine sentromerlerle baðlanmýþ olarak duran kromozomlarýn her birine kromatid denir. Sentrozomlar ayrýlarak her biri bir kutba gitmeye baþlar ve aralarýnda ið iplikleri oluþur. Profazýn sonuna doðru ið iplikleri ile kromozomlar arasýnda baðlantý kurulurken, sentrozomlardan hücre zarýna uzanan ið iplikleri de oluþur ve çekirdek zarý eriyerek kaybolur, kromozomlar sitoplazma içerisine daðýlýr. METAFAZ Kromozomlar çok kere bir çember gibi, bazen de karýþýk olarak ekvatoral düzlem üzerinde dizilirler. Genellikle küçük kromozomlar merkezde, büyükler çevrededir. Diziliþ türlere özgü bir özellik gösterir. Kromozomlar eþit olarak kutuplara çekileceðinden, ortada belirli bir denge kurulana kadar beklenilir. Profaz 30-60 dakika sürmesine karþýlýk, metefaz ancak 2-6 dakika sürer. her bir kromozomun sentromeri belirgin olarak ikiye bölünür ve kromatidler tam olarak birbirinden ayrýlýr. ANAFAZ Ekvatoral düzlemdeki kardeþ kromozomlar kutuplara bu evrede taþýnýrlar. Kasýlma özelliði olan sentrozomlarýn ið iplikleri sayesinde kromozomlarýn yarýsý bir kutba, diðer yarýsý öbür kutba gider. Kromozomlarýn kutuplara ulaþmasýyla bu evre sona erer. Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmadýðý için kromozomlarýn taþýnmasý sitoplazma hareketleriyle ve sitoplazma kökenli ið ipliklerinin yardýmýyla olur. Bu evre de yaklaþýk olarak 3-15 dakika sürer. TELOFAZ Kromozomlar daha az boyanmaya baþlar. Çekirdek zarý yavaþ yavaþ oluþur. Kromozomlar uzayýp incelmeye baþlar. Bölünme açýsýndan çekirdek dinlenmeye geçerken, hücre metabolizmasý aktif hale geçer. Bu evrenin oluþumu sürerken bir yandan da sitoplazma boðum yapmaya baþlar. Ýð ipliklerine dik olarak boðumlanan sitoplazmanýn o bölgede jel hale geçerek iki oðul hücrenin stoplazmasýný ayýrdýðýný ileri süren görüþlerde vardýr. Stoplazmanýn boðumlanarak ayrýlmasý sürecine sitokinez denir. Telofazýn baþlangýcýndan iki yeni hücrenin oluþtuðu ana kadar geçen süre 30-60 dakikadýr.

MAYOZ BÖLÜNME Bütün döllerde kromozom sayýsýnýn deðiþmez kalabilmesi için (sperm ve yumurtanýn birleþmesinden kromozom sayýsý iki katýna çýkacaðýndan dolayý) farklý bir hücre bölünmesi geliþmiþtir. Mayoz bölünme ismini alan bu tip bölünmede, kromozom sayýsý yarýya indirgenir. Mayoz bölünmenin sonunda meydana gelen gametler diðer vücut hücrelerinin aksine n sayýda kromozom taþýr (bazý bitkilerde ve bir hücrelilerde bireyin kendisi yaþantýsý boyunca haploid kromozomlu olduðundan mayoz bölünmeye gerek kalmaz). Normal olarak soma hücrelerinde 2n kromozomlardan homolog olanlar, boyuna, sinaps dediðimiz aralýklarla birbirinin yakýnýnda uzanýrlar. Bu homolog kromozomlarýn her biri ayrý bir kutba giderek, yalnýz bir tanesinin bir gamete verilmesi saðlanýr. Homolog kromozomlar ayný büyüklüðe ve þekle, keza benzer kalýtsal faktörlere sahiptir. Gerek yumurta gerekse sperm oluþumu son iki hücre bölünmesine kadar ayný kurallara göre yürütülür. Daha sonra spermatogenezis (sperm oluþumu) ve oogenesiz (yumurta oluþumu) farklý þekilde meydana gelir. Mayozda da mitoz gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz diye dört evre vardýr. Bu evreler arada interfaz olmaksýzýn peþ peþe iki kez gerçekleþir ve sonuçta dört yavru hücre meydana gelir. Mayoz bölünme ile mitoz bölünme arasýndaki en büyük farka profazda rastlanýr. ÝNTERFAZ Bölünmeye hazýrlýk evresidir. Mitozdaki interfaza benzemekle birlikte hücrelerin mitozdaki gibi büyüklüklerinin ve hacimlerinin artmasý gerçekleþmez.