Türk-Ýslam bilim insanlarý ve yaptðý çalýþmalarý verir misiniz?

Ýbni Sina, önce babasýndan, sonra çaðýn önde gelen bilginlerinden Natilî ve Ýsmail Zahid’den mantýk, matematik, gökbilim öðrenimi gördü. Bir süre týpla ilgilendi, özellikle, hastalýklarýn ortaya çýkýþ ve yayýlýþ nedenlerini araþtýrdý. Bu alandaki baþarýsý nedeniyle, II. Nuh’un özel hekimi olarak görevlendirildi, onu saðlýða kavuþturunca, dönemin önde gelen týp bilginlerinden biri olarak önem kazandý. El-Kanun fi’t-Týb (Hekimlik Yasasý); Kitabü’l-Necat, (Kurtuluþ Kitabý); Risale fi-Ýlmü’l-Ahlâk (Ahlâk Konusunda Kitapçýk); Ýþarat ve’l-Tembihat, (Belirtiler ve Uyarýlar); Kitabü’þ-Þifa, (Saðlýk Kitabý) kitaplarýný yazdý.

Hazerfen Ahmet Çelebi, 17 yüzyýlýn ilk yarýsýnda 4. Sultan Murat devrinde Ýstanbul’da geniþ ilgisinden ve uçma tasarýsýný gerçekleþtirmesinden dolayý halk arasýnda bin fenli ya da Hazerfen diye anýldý. Galata Kulesi’nden uçarak Üsküdar’a indiði bilinir.

Ali Kuþçu’nun Tebriz'den Ýstanbul’a gelmesiyle gök bilimi alanýnda önemli geliþmeler gözlemlenmiþtir. 1474 yýlýnda ölen Ali Kuþçu’nun eserleri; Ay’ýn evrelerini anlatan Risale-î Hallü’l-Eþkâli’l-Kamer, Uluð Bey ile birlikte yazdýðý yýldýzlarýn yerleri ve hareketleriyle ilgili Zic-i Uluð Bey, gök bilimi üzerine Risâletü’l-Fethiyye ve Ýslâm felsefesine iliþkin Tecri-dü’l Kelâm’dýr.

Farâbî, insanýn ruh ve bedenden meydana geldiðini söyler. Bedenin yetkinliði ruhtan, ruhun yetkinliði de akýldan kaynaklanmaktadýr. Ruhun baþlýca görevleri; eylem, anlama ve algýlamadýr. Ona göre, bitkisel, hayvanî ve insanî olmak üzere üç tür ruh vardýr. Bitkisel ruhun görevi, bireyin yetiþme ve geliþmesiyle soyun sürdürülmesi, hayvansal ruhun görevi iyinin alýnýp kötüden uzak durulmasý, insanî ruhun görevi de güzelin ve yararlýnýn seçilmesidir. Baþlýca yapýtlarý þunlardýr:
Medinetü’l-Fazýla, Ýlimlerin Sayýmý, Plâton Yasalarýnýn Özeti, Mutluluðun Kazanýlmasý, Büyük Müzik Kitabý.

El-Bîrunî, felsefe, matematik, astronomi, fizik, coðrafya ve týp gibi birçok alanda bilime katkýlarda bulundu. Arapça, Farsça ve Sanskritçe’yi çok iyi bilen El-Bîrunî’nin ana dili saptanamamýþtýr. Geometri ve trigonometride büyük baþarýlar gösteren, çeþitli astronomi aletleri yapan, kendi yöntemi ve aletleriyle madenlerin özgül aðýrlýklarýný yaklaþýk olarak saptayan El-Bîrunî, bilimsel çapý ve önemi itibarýyla, gerçekleþemeyen Doðu Rönesansý’nýn olasý temel dayanaklarýndan biri olabilme niteliðine sahipti. Matematik alanýnda sinüs, kosinüs gibi trigonometrik fonksiyonlarýn birer oran, yani sayý olduðunu vurgulayan El-Bîrunî, bu fonksiyonlarda çember yarýçapýnýn birim olarak kabul edilmesini önermiþ, bugün Hint-Arap rakamlarý olarak bilinen rakamlarý açýk bir biçimde aktarmýþ, düzgün polinomlarýn çizimi ve bir açýnýn üç eþit parçaya bölünmesi sorunlarýyla ilgilenmiþtir.

Takiyüddin, padiþahýn çevresindeki önemli insanlarý etkileyerek bir gözlem evi kurulmasý yönünde padiþahý ikna etti. 1576 yýlýnda kurulan gözlem evinin baþýna getirildi. Ancak bir yýl sonra gözlem evi, veba salgýnýnýn nedeni olarak gösterildi. Padiþah gözlem evini yýktýrdý ve Takiyüddin’i Ýstanbul’dan uzaklaþtýrdý. Takiyüddin, kendi kurduðu gözlem evinde kýsa bir süre çalýþma olanaðý bulsa da önemli araþtýrmalar yaptý. Gözlem evinde halkalý araç, duvar kadraný, yýldýzlarýn yüksekliðini ve açýklýðýný ölçmeye yarayan açýklýk aracý, sekstant gibi araçlar bulunmaktaydý. Ayrýca o dönemden kalan bir minyatürden Takiyüddin’in usturlâp, kadran, mekanik saat, kum saati ve çizim araçlarý kullandýðý bilinmektedir.

Akþemseddin, "Hastalýklar insandan insana bulaþmak suretiyle geçer. Bu bulaþma gözle görülemeyecek kadar küçük fakat canlý tohumlar vasýtasýyla olur." diyerek, bundan beþ yüz sene önce mikrobun tarifini yaptý.

Ömer Hayyam'ýn Asýl adý Giyaseddin Ebu'l Feth Bin Ýbrahim El Hayyam' dýr. Binom teoerimini ve bu açýlýmdaki katsayýlarý bulan ilk kiþi olduðu düþünülmektedir.

Kaynak: Bilkent Çaðdaþ Ýlköðretim Ansiklopedisi