Jet-lag olayý nedir?

Hava yoluyla yapýlan hýzlý seyahatler esnasýnda yaþanan ve vücut üzerinde etkileri olan deðiþimler konusunda zaman zaman bazý sorunlar ortaya çýkar. Bu duruma Jet-Lag adý verilir. Bir baþka ifadeyle Jet-Lag; uçakla seyahat esnasýnda dünyanýn zaman dilimleri geçilirken insan vücudunun bu hýzlý zaman deðiþimine adapte olamamasýdýr. Kýsaca, yerel saatle beynimizin hipotalamus bezi tarafýndan düzenlenen vücudun biyolojik saatinin uyumsuzluðu olarak da bilinir

Araþtýrmalar, özellikle bu durumun batýdan doðuya doðru uçuþlarda daha çok ortaya çýktýðýný göstermiþtir. Yine, yapýlan araþtýrmalara göre uzun süreli gündüz uçuþlarýnda bu problem, gece uçuþarýna göre daha fazladýr. Doðal olarak insan vücudu geceleri uyumaya, gündüzleri ise uyanýk yani aktif durumda bulunmaya alýþmýþtýr. Uçak seyahatleri esnasýnda doðal ritm (Circadian Clock) bozulur ve bazý emareler ortaya çýkar.

Jet-Lag, gençlerde ve çocuklarda daha az görülür. Bunun sebebi, gençlerin deðþimlere yaþlýlara nazaran daha çabuk adapte olmasý nedeniyledir.

Belirtileleri

Aþýrý yorgunluk, uykusuzluk, mide ve baþ aðrýlarý, oryantasyon bozukluðu, iþtahsýzlýk, alýnganlýk genel belirtilerdir. Düzensiz kalp aýþlarý ve koordinasyon bozukluklarý da görülen belirtilerdendir.

Ortaya çýkan bu tüm olumsuz etkiler þu þekilde kategorize edilirler; Jetlag, insanlarý fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak etkilerler. Fiziksel etki olarak ayaklarda þiþkinlik, zihinsel etkiye örnek þaþkýnlýk (özellikle, yönlerin þaþýrýlmasý) ve duygusal etkiyede korku ve endiþe gibi kuruntular örnek verilebilir.

Nedenleri

Vücut ritminin bozulmasýnýn bir çok nedeni olup, baþlýcalarý þunlardýr;
• Zaman dilimlerinin geçilmesi esnasýnda vücut saati diyebileceðimiz iç ritmin bu duruma uyumsuzluðu.

• Uykusuzluk ve stresli durumlar.

• Uçak içerisindeki kuru havanýn insanýn derisinde, boðazýnda ve burun nefes borularýnda kurumaya yol açarak öksürüðe, burun akýntýsýna, boðaz aðrýlarýna neden olmasý.

• Diðer bir etken olan kabin basýncýnýn hantallýk, yorgunluk ve uyuþukluk yaratmasý.

• Uzun uçuþlardaki hareketsizliðin oluþturduðu olumsuzluklar.

Jet-Lag’dan nasýl korunulur

Uçaðýn havalanýþýnda veya iniþlerinde kulak ve baþ aðrýlarý olabileceðinden soðuk algýnlýðý rahatsýzlýðý olanlar uçak yolculuðunu tercih etmemelidir.Seyahat öncesinde iyi bir dinlenme tavsiye edilen diðer bir durumdur. Ayakkabýlarýn çýkarýlarak ayaklarýn rahatlatýlarak, seyahat esnasýnda gerçekleþtirilecek uykular bu problemin hafif atlatýlmasýna yardýmcý olur. Uyku hapý alýnarak uyumak, uzmanlar tarafýndan þiddetle önerilmemektedir. Nedeni de, bu þekildeki aðýr bir uyku sonucunda hareketsiz hale gelen vücuttaki kan dolaþýmýnýn çok yavaþlamasýdýr. Bu konuda bir çok olumsuz sonuçlar yaþanmýþ ve kayýtlara da geçmiþtir.

http://www.uted.org/dergi