Niçin hapþýrýyoruz?

Hapþýrma yoluyla, burnumuzdan þiddetli bir þekilde hava çýkarmýþ oluyoruz. Bunun en önemli nedeni ise, burun mukozasýnda bulunan ve rahatsýzlýk verebilecek nitelikte olan herhangi bir maddenin dýþarý atýlma isteði. Kraniyal sinirlerin 5 numaralýsý olan “Trigeminal sinir”, bu rahatsýzlýk hissinin oluþmasýndan sorumlu olan esas yapý. Bu sinir, yüzümüzün baþka bölgelerine de uzantýlar göndererek, ayný zamanda ýsý ve acý hissinin de duyumunda iþlev görüyor. Burun mukozasýna ulaþan uzantýlarýnýn bir kýsmý ise, kimyasal maddelere karþý duyarlý. Amonyak, benzin veya asit gibi keskin kokulu kimyasallara karþý burunda hassasiyetin oluþmasý da, özellikle bu uzantýlar nedeniyle ortaya çýkýyor. Diðer almaçlar ise, toz veya duman gibi maddelerden kaynaklanan mekanik uyartýlara karþý duyarlýlýk gösteriyor. Burun mukozasýnda rahatsýzlýk veren herhangi bir madde, trigeminal siniri uyarýyor ve bu þekilde beyine mesaj yollanmýþ oluyor. Bunun karþýlýðýnda da, beyindeki refleks devreler tarafýndan hapþýrma tetikleniyor.
Hapþýrma esnasýnda yüz, göðüs ve karýn kaslarýnýn birçoðu kasýlýyor. Bu kasýlmalar, birbiriyle eþgüdümlü bir sistem içinde gerçekleþiyor. Bu eþgüdüm için gerekli program da, muhtemelen beyinde ve omurilikte yer alýyor. Bu nedenle de, hapþýrma dürtüsü baþladýðýnda, onu durdurmak çoðunlukla mümkün olmuyor. Zaten meydana gelen basýnç nedeniyle kýlcal damarlarda zedelenmeye de yol açabileceði için, hapþýrmanýn tutulmaya veya baskýlanmaya çalýþýlmasý da önerilmiyor.
Hapþýrmadan sorumlu olan trigeminal sinir, ayný zamanda gözün dýþ yüzeyindeki kornea ile de iliþkili. Bu nedenle, hapþýrdýðýmýzda çoðunlukla gözlerimiz de yaþarýyor. Gerçi bu refleks sadece hapþýrmanýn kinetiði ile alakalý deðil, rahatsýzlýk verici maddeler, hapþýrma olmaksýzýn da gözde yaþarmaya neden olabiliyor.
Burun týkanýklýðý durumunda da, yine bu týkanýklýktan kurtulma istekli olarak hapþýrma gerçekleþebiliyor. Ýnsanlarda hapþýrmanýn görüldüðü diðer bir durum ise, parlak bir ýþýkla (örneðin güneþ ýþýðýyla) karþý karþýya kalma hali. Bu durum herkeste veya her zaman görülmüyor, ayrýca tam olarak mekanizmasý da açýklanabilmiþ deðil. Çünkü hapþýrmanýn temel nedeninin, burun yollarýný rahatlatma olduðu düþünülüyor.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz